Met het uitspreken van de zin ‘Gevoel is informatie’ krijg ik de meest sceptische deelnemer aan mijn leiderschapstrainingen naar zijn gevoel. Zo gauw duidelijk wordt dat gevoel nuttig gebruikt kan worden, ontstaat bij elke rationele deelnemer interesse in zijn of haar gevoel en komt er openheid om gevoelens serieus te nemen.
Gevoelens zijn een signaal dat er iets in je speelt wat je kunt gebruiken om effectiever te worden. Gevoel is informatie. Het geeft je informatie over jezelf in relatie tot iets of iemand.
Je verdiept je inzicht in de hele situatie als je niet alleen je eigen mening of oordeel serieus neemt, maar ook wat je erbij voelt. Vaak geeft jouw gevoel de waarheid aan omtrent hoe jij iets beleeft. Het geeft verbinding en herkenning bij anderen. Bovendien wordt over gevoel niet gediscussieerd. Als ik me rot over iets voel, dan kan een ander niet zeggen: ‘Nee hoor, je voelt je blij!’ Bij een mening kun je juist wel in een eindeloze discussie verzanden. Het uitspreken van je gevoelens bij een bepaalde mening sterkt je standpunt.
Het is belangrijk om naar je gevoel te leren luisteren en het serieus te nemen als informatie. Een paar voorbeelden: Je voelt spanning voor een belangrijke presentatie. De spanning is informatie. Je hebt een nieuwe taak en je voelt je onzeker. De onzekerheid is informatie. Je krijgt een plan voorgeschoteld, en het lijkt een goed idee, maar het voelt niet goed. Dat niet goede gevoel is informatie.
Als je jezelf beter wilt leren kennen en wilt groeien en ontwikkelen, dan is het belangrijk erachter te komen welke conclusie je verbindt aan dat gevoel én wat jij doet om die spanning of onzekerheid weg te krijgen. Dat zijn twee verschillende aspecten rondom gevoel en geven belangrijke informatie over jezelf.
We beginnen met de conclusie die je verbindt aan het gevoel. Je hebt spanning voor een presentatie. Welke conclusie over jezelf verbind jij aan deze spanning? Wat gaat er in jou om als deze spanning er is? Wat denk je? Is het oké om spanning te hebben? Twijfel je aan jezelf? Vaak zul je merken dat er een kort zinnetje door je hoofd gaat als: ‘Ik kan het niet’. Misschien denk je terug aan het verleden: ‘Ik heb nooit kunnen presenteren… toen ging het ook mis…’ Of zit je met je aandacht in de toekomst: ‘Als ik dit verknal wordt het nooit wat met deze afdeling’. Het kan ook zijn dat je loopt te vechten tegen de spanning en jezelf oppept door te denken: ‘Zonder spanning kan ik niet focussen’.
Ga eens bij jezelf na wat jij op zo’n moment denkt over jezelf. De conclusie die je trekt uit bepaalde gevoelens kunnen geheel onlogisch zijn. Als ik me bijvoorbeeld onzeker voel over een nieuwe opdracht, dan kan ik denken: ‘Zie je wel, ik ben niet goed genoeg’. Dan is er onzekerheid, maar de conclusie die ik trek is gebaseerd op angst. Ik ben bang, dat ik niet goed genoeg ben.
Als er angst in mijn conclusie zit, dan is het altijd van het Ego. Als iets van het Ego komt, dan heeft wat ik denk geen waarheidsgehalte, behalve als signaal dat er bijvoorbeeld onzekerheid is. Ik kan wat ik concludeer gerust ter zijde leggen. In dit geval blijft enkel de onzekerheid over omdat ik een nieuwe opdracht heb. Die onzekerheid is best te dragen, vooral als ik me realiseer dat de conclusie die ik trek er niet wezenlijk toe doet. Wat ik wel met mijn onzekerheid kan doen, is in de omgeving checken of ik op de goede weg ben met mijn opdracht. Dan zorg ik voor mijn onzekerheid en ontdek of mijn angst terecht was of niet. Ik gebruik mijn gevoel als informatie. Dan leer ik naar de nuance in mijn gevoel te luisteren. Dat kan ik alleen als ik mijn gevoelens en conclusies serieus neem als informatie. En de conclusies waar angst in zit niet per se als waarheid beschouw, maar zie als signaal.
Belangrijke informatie krijg je ook als je weet wat jij doet om ongewenste gevoelens weg te werken of wat je doet om ermee om te gaan. Ga je naar je hoofd? Nadenken? Of relativeer je: ‘Zo belangrijk is het niet’ of ‘Het is maar werk. Privé is veel belangrijker.’ Deze laatste hoor ik overigens vaak als excuus voor onbevredigend werk. Of ga je naar de toekomst: ‘Het duurt maar tien minuten’. Wijs je jezelf af: ‘Ik kan het niet, want…’ Wat gevolgd wordt door herinneringen aan niet succesvolle presentaties. Je kunt jezelf ook opblazen: ‘Ik ben heel goed in presentaties, want…’ Zoek je houvast om met spanning om te gaan door je op een bepaalde manier te kleden, of in een bepaalde structuur of ritueel?
Ondertussen leidt de spanning voor iets of iemand een heel eigen leven in jou. Soms gaat het zelfs ondergronds. Dan ga je zo in zijn hoofd zitten, dat de spanning er niet lijkt te zijn. Dat heb je jezelf dan wijs gemaakt. Vaak kan een ander het wel overduidelijk aflezen aan je lichamelijk signalen. Je ontkent dan wat je voelt.
Als wat je denkt en wat je voelt niet congruent zijn, dat wil zeggen niet met elkaar in lijn is, dan ervaart een ander dat je om iets heen draait, iets niet wilt zien, iets ontkent of iets verdedigt. Het is de kunst dat je zelf ook leert door te krijgen dat jij op zo’n moment van je gevoel afgaat.
Nu zijn er twee ingangen om naar je gevoel te komen of deze meer toe te laten. De eerste is het durven toelaten van het gevoel zelf en het vol te erkennen: ‘Ik heb spanning’. Dit geeft rust. Je hoeft niets, gevoel wil gewoon gevoeld worden. Dat is het. Gevoel vraagt om er te mogen zijn. Als er angst bij zit, dan mag dat er ook zijn. Je kan het hebben.
Als spanning enkel spanning is en je loskomt van de conclusie die jij eraan verbindt, wordt het makkelijker om gevoelens toe te laten. Hoe meer je je gevoelens kunt toelaten en dragen, hoe sterker je bent. Daarmee wordt je voor anderen veiliger om hun ware gevoelens toe te laten. Hier zit een grote verander- en innovatiekracht in verborgen.
Als je niet bij je gevoel kunt omdat je het hebt verstopt, dan is het belangrijk om je bewust te worden dat je in een denkpatroon zit om gevoel weg te werken. Dat denkpatroon is er alleen als er gevoel actief is wat je niet wilt voelen. Als je bijvoorbeeld op je werk lekker bezig bent, dan denk je niet ineens: ‘Privé is voor mij het allerbelangrijkst’. Deze gedachten komen juist als er iets aan de hand is waar je onvrede over hebt. Het is de kunst om het denkpatroon te herkennen, wat je gebruikt om gevoelens weg te stoppen.
Zo is het zinnetje: ‘Het is niet anders’ in mijn familie de favoriete parkeerplek voor verdriet. Kenmerkend van dit soort denkpatronen is dat ze gewoon waar zijn. Het is zeker niet anders. Net zoals er niet veel mensen zullen zijn die je tegen spreken als je zegt dat privé belangrijker is dan werk.
Deze denkpatronen doen het werk waarvoor je ze (ooit) bedacht hebt. Namelijk niet voelen. Je gevoel is geparkeerd, je hoeft er niets meer mee. Dit kan een bruikbare overlevingsstrategie zijn als je jong bent, maar inmiddels ben je volwassen. Ooit was het een goede schuilplek, inmiddels remt het je ontwikkeling. Op zo’n het-is-er-wel-maar-ik-voel-het-niet moment zit er een heel gebied van jou onder water. Onbenut potentieel. Maar hoe kom je dan bij je gevoel?
Je kunt gevoel niet dwingen, wel uitnodigen. Als er bij mij een denkpatroon actief is waar gevoel onder zit wat ik niet voel, stel ik mezelf een vraag: ‘Mag ik voelen wat hier in mij speelt?’ en stel me open. Op dezelfde manier doe ik dat ook als er wel gevoel is bij anderen, maar de ander kan er in de coaching niet bij. Niet dwingend, maar warm en uitnodigend wacht ik dan met geduld op wat er ontstaat. Dit klinkt misschien vaag, maar probeer het zelf eens en laat je verrassen.
Je zou je kunnen afvragen wat er mis is met geparkeerd gevoel. Er is niets mis mee. Alleen is het effect van je gevoel vastzetten dat je ook je openheid om te groeien en te ontwikkelen vastzet. Want daar waar je vast zit, ben je niet vrij en benut jij niet je ware potentieel.
Gevoel heeft het vermogen om anderen echt te raken. Daar waar je impact wilt hebben om diepgaande veranderingen te realiseren, is gevoel noodzakelijk. Gevoel toelaten, het kunnen hebben van wat je op elk moment voelt, is een cruciaal vermogen voor onze nieuwe leiders. Ook de taal van gevoel spreken is essentieel. Wat is waar en komt van het hoogste deel in jou en wat is gebaseerd op angst en oude pijnplekken?
Bovendien geldt voor iedereen dat het toelaten van gevoel vrij maakt. Niet zwak, maar vrij. En wie wil dat nou niet?
~ Annemarie Baltus
13 oktober 2017
