Vandaag in de coaching had ik een inzicht waardoor ik begreep waarom het voor veel vrouwen lastig is aan de top te komen. Waarom bedrijven blijven hangen in een top down structuur, zonder dat het management dat in de gaten heeft. Waarom het management de verschillende lagen van het bedrijf vaak te weinig in beweging krijgt. Waarom te dominant gedrag door de vingers wordt gezien en degene die als passief wordt ervaren naar coaching wordt gestuurd, om daar te leren vanuit eigen kracht te opereren. Ik begreep ook weer waarom een van de meest gehoorde klachten van medewerkers is dat er niet naar ze wordt geluisterd, waardoor zij het gevoel hebben dat ze niet serieus worden genomen, wat weer een enorm effect heeft op de zingeving die wordt ervaren in het werk.
Het management denkt dat het de medewerkers meeneemt in de beweging, maar een gelijkwaardige dialoog vindt nauwelijks plaats omdat het echte moeilijke gesprek niet wordt gevoerd, ook al is iedereen hiervoor op cursus geweest. Kwetsbaarheid wordt namelijk nog steeds niet gezien als een senior capaciteit van leiders. Dat komt doordat in onze maatschappij een (onbewuste) overwaardering is voor dominantie, het wordt nog steeds gezien als sterk en krachtig.
Krachtig zijn en sterk zijn associëren wij (nog) niet met voelen en kwetsbaarheid. Er bestaat een onderwaardering voor invoelend gedrag, wat vrouwen vaak meer laten zien dan mannen (alhoewel vrouwen dit gedrag op de werkplek vaak snel afleren als ze carrière wil maken). Invoelend gedrag gaat over ruimte geven, meebewegen, delen van gevoel, dienstbaar zijn. Dit wordt gezien als zwak. De zwakke moet dus sterk worden (door middel van coaching) en heeft tot die tijd hulp en bescherming nodig. Wij zijn ons onvoldoende bewust dat dominantie over anderen, de ander jouw wil opleggen en te willen heersen, een zwakheid is. Net zoals passiviteit zwak is.
Daar waar zwakheid is, ben je niet vrij. Kwetsbaarheid is dan verborgen. De kunst voor ieder is in contact te komen met zijn of haar kwetsbaarheid en daar zelf zorg voor te dragen. Door kwetsbaar te zijn, kom je in je kracht. Het allerkrachtigste is om die oprechte kwetsbaarheid te delen met anderen. Dat gebeurt als je voelt en tegelijkertijd woorden geeft aan je gevoel, wat overigens nog niet zo makkelijk is.
Als je dat kunt, dan heb je de allergrootste impact op anderen. Je deelt wat in je is, omdat dat op dat moment in jou leeft en het voor jou belangrijk is om te delen waar je bent. Er zit geen strategisch doel of eigen belang achter. Je deelt gewoon wat er in je is en je blijft daarbij op je eigen grond. Je wilt je verbinden met de ander, door jouw diepste waarheid te geven. En de ander ook uitnodigen dit te doen, zodat je samen verder kunt. Of niet.
Kwetsbaarheid is een senior capaciteit. Echte kwetsbaarheid creëert openheid. Het creëert een dialoog vanuit gelijkwaardigheid, zoals Brené Brown zo mooi zegt: ‘het is de geboorteplaats van innovatie en verandering.’ Vanuit kwetsbaarheid kun je toetsen wat anderen van de bedachte weg vinden en kun je incasseren wat er wordt gezegd, ook als je het niet wilt horen en het niet in je plan past. Je laat je dan beïnvloeden en zult als het nodig is ook je plan aanpassen, omdat het plan dan beter wordt.
Het probleem is dat dit gedrag niet als kracht wordt gezien. Door onze onbewuste overwaardering voor dominant gedrag wordt dit ervaren als onzeker gedrag, zeker als een leider dat gedrag toont. Het is onbewust enkel toegestaan als dit gedrag wordt ingezet als middel om mensen mee te nemen en draagvlak te creëren voor een plan of richting. Dan wordt het ingezet als verandertool en werkt het niet optimaal. De plannen worden gedeeld en de input wordt gevraagd. Het wordt niet ingezet om daadwerkelijk samen te werken en echt te horen wat de medewerkers vinden. Sterker nog, zo gauw een medewerker echt wat vindt, dan wordt dat al snel als weerstand ervaren.
Vanuit kwetsbaarheid kunnen spreken en kwetsbaar durven zijn als je luistert (anders kun je niet incasseren) is cruciaal voor leiders in deze tijd. Als je effectieve relaties wilt hebben waar het stroomt en werken inspireert, een omgeving wilt scheppen waar ieder zijn kwaliteit volledig kan geven, dan gaat het erom dat je de ruis van de lijn kunt halen en de relaties steeds weer open krijgt. Dat doe je door zelf kwetsbaar te zijn, te durven delen wat er werkelijk in je leeft en dat ook echt aan te kijken in jezelf. Daar is moed voor nodig. Dat is iets anders dan (weer) een nieuwe werkwijze verzinnen, een afgebakend plan uitrollen en je team vervangen.
Kwetsbaar kunnen zijn vraagt dat je jouw emoties kunt hebben en niet projecteert naar buiten. Dat je onderzoekt wat achter irritatie zit. Dat je onmacht durft te voelen (die vaak onder dominantie en passiviteit verborgen zit), dat je durft te voelen dat je afhankelijk bent. En dat je vanuit die laag zaken bespreekbaar durft te maken. Dat is een kracht. Niet een zwakte. Voor leiders is dit cruciaal om te leren als ze toekomstbestendig willen zijn.
Daar waar de organisatie kwetsbaar opstellen niet ondersteunt, vraagt het veel moed van mensen om dit toch te doen. Als je het wel doet, blijft proberen en leert van je ervaringen, zul je merken dat je steeds dichter bij jezelf kunt blijven, in wat voor spanningsveld dan ook. En dat jij, waar je ook bent, in je kracht kunt staan, zacht en stevig tegelijkertijd, soms zoekend, soms wiebelig. Je blijft op je eigen grond, zonder dat je daarbij de grond van een ander hoeft in te nemen. En een ander kan dat ook niet meer bij jou. Dit maakt vrij. Je wordt innerlijk vrij.
Deze vrijheid kan van buitenaf niet meer afgenomen worden. Je zult merken dat mensen naar je luisteren. Zij gaan je volgen, want jij luistert naar hen. Je zult merken dat je toch een leider bent, alhoewel je dat niet zo voelt. Je voelt je namelijk dicht bij jezelf. Stevig en zacht tegelijkertijd. Je bent een leider van deze nieuwe tijd en dat voelt niet meer zoals vroeger: sterk, onkwetsbaar, en wantrouwend (wat zich uit in controlerend gedrag).
Als leider heb je een oprechte hulpvraag aan de mensen in het bedrijf. Je bent afhankelijk van je collega’s. Zij zijn dat ook van jou. Jij wilt graag dat de mensen meebouwen en het mooiste van zichzelf aan het werk geven. Dat willen jouw collega’s ook. Het zou mooi zijn als meer leiders dit kunnen voelen (en niet alleen mentaal weten) en vanuit die kwetsbaarheid een bedrijf kunnen faciliteren en aansturen. Dan kun je als leider nog steeds richting geven, je staat er dan niet meer alleen voor. Je doet het samen. Het is de enige weg waarmee je de kracht van het collectief vrij krijgt. Kwetsbaar kunnen zijn is een cruciale capaciteit voor nieuwe leiders.
~ Annemarie Baltus
9 september 2016
